Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth

Fersiwn 6

Cyhoeddwyd: Ebrill 2023

Urdd Gobaith Cymru

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth

1.  Nod Urdd Gobaith Cymru yw sicrhau cyfle, trwy gyfrwng yr iaith Gymraeg i holl
ieuenctid Cymru ddatblygu’n unigolion cyflawn, a’u galluogi i chwarae rhan
adeiladol yn y gymdeithas, gan feithrin sgiliau personol a chymdeithasol.

2.  Mae’r Urdd yn cynnwys corff amrywiol o bobl sydd â gwahanol safbwyntiau,

gwerthoedd ac agweddau. Rydym yn ceisio hyrwyddo amgylchedd cynhwysol lle
mae gwahaniaethau o'r fath yn cael eu rhannu a’u harchwilio; a lle y caiff unrhyw
driniaeth annheg neu wahaniaethu ei herio a’i ddileu. Yn ogystal â hyrwyddo cyfle
cyfartal a chynwysoldeb yn ein holl weithgareddau, byddwn hefyd yn hyrwyddo
egwyddorion amrywiaeth ar draws yr Urdd. Mae amrywiaeth yn ychwanegu
dimensiynau eraill at yr agenda cydraddoldeb, gan wneud yn siŵr bod anghenion
gwahanol grwpiau neu unigolion yn cael eu gwerthfawrogi a’u dathlu.

3.  O ran ein rhwymedigaethau cyfreithiol o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, rydym

yn diogelu pobl sydd â nodweddion penodol, fel a ganlyn:

  Oedran

  Anabledd

  Rhyw

  Ailbennu rhywedd (gender reassignment)

  Cyfeiriadedd rhywiol (sexual orientation)

  Priodas a phartneriaeth sifil

  Beichiogrwydd a mamolaeth

  Hil

  Crefydd a chred

Datganiad Polisi Cydraddoldeb ac amrywiaeth

Mae’r Urdd yn ymrwymedig i brif-ffrydio cydraddoldeb ac amrywiaeth drwy ei holl
weithgareddau, yn ogystal â bodloni’r dyletswyddau cyffredinol a phenodol a osodir
arnom drwy ddeddfwriaeth. Mae'r datganiad polisi hwn yn adeiladu ar ein
gweledigaeth a blaenoriaethau strategol.

Mae'r datganiad polisi hwn yn amlinellu ein hymrwymiad i sicrhau y dylai pob aelod
yr Urdd, ymgeisydd am swydd, cyflogai, gwirfoddolwyr, pobl ifanc, ymwelydd neu
gontractwr cael eu trin yn deg. Mae’r amddiffyniad hwn  wedi ei selio ar gydgysylltiad
a chanfyddiad (association and perception) i oedran, anabledd, ailbennu rhywedd
(gender reassignment), priodas a phartneriaeth sifil, beichiogrwydd a mamolaeth, hil,
crefydd a chred, rhyw neu gyfeiriadedd rhywiol. Dymuna’r Urdd hyrwyddo a chynnal
diwylliant lle mae cyd-ymddiriedaeth a pharch yn sylfaen ar gyfer perthnasoedd
gweithio tra yn y gwaith neu yn ystod gweithgareddau a chystadlaethau.

Mae hyrwyddo cydraddoldeb ac amrywiaeth yn ddyletswydd ac yn her i bawb, pa un
ai yn weithiwr, aelod, plentyn, person ifanc, gwirfoddolwr neu unrhyw berson neu
Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Tudalen 2 o 7

Urdd Gobaith Cymru

sefydliad sy'n darparu gwasanaethau ar gyfer, neu mewn partneriaeth gyda'r Urdd.
Yn ymarferol mae hyn yn golygu bod rhaid i bawb trin eraill yn deg a gydag urddas a
pharch. Bydd yr Urdd yn ymdrin ag unrhyw faterion gwahaniaethu neu arferion
amhriodol a bydd yn meithrin ymwybyddiaeth staff drwy raglen datblygu staff. Anogir
holl staff, gwirfoddolwyr, aelodau a phobl ifanc i herio ac adrodd unrhyw
ddigwyddiadau o wahaniaethu.

Bydd yr Urdd yn:

  Anelu at greu amgylchedd sy'n gynhwysol i weithio, a darparu

gweithgareddau ble nad yw nodweddion personol unigolyn yn creu rhwystrau
iddynt mewn unrhyw agwedd.

  Darparu ein gwasanaethau i gyd ar sail deg a chydradd.

  Sicrhau bod ein holl bolisïau, gweithdrefnau a strategaethau yn adlewyrchu

ymrwymiad yr Urdd tuag at gydraddoldeb.

  Disgwyl i holl staff, aelodau, pobl ifanc, gwirfoddolwyr ac ymwelwyr i drin ei

gilydd ag urddas a pharch.

  Disgwyl i bwyllgorau a gweithgorau i roi sylw i amrywiaeth eu haelodaeth ac i
ystyried effaith eu penderfyniadau ar y rhai â nodweddion gwarchodedig.

  Disgwyl i holl staff, aelodau a gwirfoddolwyr i fod yn ymwybodol o faterion
cydraddoldeb a chymryd cyfrifoldeb am eu gweithredoedd unigol a chyda'i
gilydd.

  Sicrhau bod holl ddarpariaeth ei weithgarwch yn hygyrch ac yn gynhwysol.

  Herio ymddygiad sy'n arwain at greu amgylchedd brawychus neu

anghyfeillgar.

  Mabwysiadu gweithdrefnau recriwtio a dethol sy'n rhoi cyfle teg a chydradd i

bawb, a hyrwyddo a hyfforddi ein staff mewn ffordd deg a chydradd.

  Herio ymddygiad annerbyniol a rhoi cefnogaeth i'r rhai sy'n dioddef aflonyddu

(harassment).

  Cefnogi a goruchwylio staff er mwyn sicrhau eu bod yn gallu ymateb mewn

ffordd bositif i unrhyw newid neu ddatblygiad.

  Galluogi plant a phobl ifanc i siarad drostyn nhw’u hunain a mynegi barn a

bydd yr Urdd yn gwrando ac yn llawn ystyried eu safbwyntiau.

Bydd yr Urdd yn gweithredu a monitro effeithiolrwydd y polisi hwn trwy:

  Darparu hyfforddiant cydraddoldeb ac amrywiaeth ar gyfer pob aelod o staff.

  Cynnwys materion cydraddoldeb ac amrywiaeth ar agenda cyfarfodydd

adrannau a’r Bwrdd Cyfarwyddwyr.

  Casglu data personol perthnasol staff

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Tudalen 3 o 7

Urdd Gobaith Cymru

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth

Fersiwn 6

Ebrill 2023

Arwyddwyd

Sian Lewis

Prif Weithredwr

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Tudalen 4 o 7

Urdd Gobaith Cymru

Nodyn canllaw i ddiogelu hawliau plant a phobl ifanc sydd yn Trawsrywedd neu yn
Anneuaidd (non binary gender).

Perthnasedd i bolisïau’r Urdd

1.  Polisi a chanllawiau gwrth fwlio ac aflonyddu Urdd Gobaith Cymru

2.  Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth Urdd Gobaith Cymru

3.  Polisi Amddiffyn Plant yr Urdd

Pwrpas y nodyn hwn yw i godi ymwybyddiaeth o hunaniaeth rywedd a chynnig cymorth a
chanllaw i sicrhau profiad cadarnhaol a chynhwysol ar draws holl gyfleoedd yr Urdd a
chynnig cefnogaeth effeithiol i bobl ifanc trawsryweddol a’r rhai sy’n archwilio rhywedd ac
atal trawsffobia.

Bydd y canllaw hwn yn ddechreuad pro-actif i fynd i’r afael ag unrhyw gamddealltwriaeth,
gwahaniaeth uniongyrchol ac anuniongyrchol sy’n cael ei gyfeirio ar hyn o bryd at aelodau
trawsryweddol.

Bydd hefyd yn diogelu gweithwyr proffesiynol i fynd i’r afael yn effeithiol â materion mae
plant a phobl ifanc yn eu hwynebu yn ystod yr adeg hwn a’u galluogi nhw i gael profiad
addysgiadol cadarnhaol a sicrhau eu bod yn cyflawni eu llawn botensial yn ôl yr hyn a
nodwyd yng Nghonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn (CCUHP):

Bydd Urdd Gobaith Cymru yn dilyn yr egwyddorion isod wrth sicrhau profiadau cadarnhaol a
chynhwysol i blant a phobl ifanc sydd yn trawsryweddol:

  Osgoi gweld plentyn neu berson ifanc fel problem ac yn hytrach ei weld fel cyfle i
godi ymwybyddiaeth a herio stereoteip a norm rhywedd ar raddfa ehangach.

  Ystyried rhywedd fel sbectrwm gan gymryd ymagwedd anneuaidd tuag at rywedd.

Mae rhywedd yn aml yn rhan bwysig o’n hunaniaeth ac mae datblygu
ymwybyddiaeth gadarnhaol o’n hunaniaeth rywedd yn rhan o dyfu fyny. Fodd
bynnag, mae hunaniaeth rywedd yn aml yn gymhleth ac mae yna sbectrwm rhywedd
sy’n ehangach na dim ond gwryw a benyw.

  Gwrandewch ar y plentyn neu berson ifanc a’i rieni a gofalwyr a ble bynnag y bo’n

bosibl, dilynwch eu harweiniad a’u dewisiadau.

  Nid yw rhoi cefnogaeth i blentyn neu berson ifanc traws ar unrhyw bwynt penodol
mewn amser yn arwydd ei fod, neu y bydd, yn cydymffurfio ag unrhyw hunaniaeth
draws nac am ddilyn llwybr trosi penodol.

  Ble y bo’n bosibl ceisiwch osgoi weithgareddau sy’n arwahanu rhywedd a phan na

ellir osgoi hynny gadewch i’r plentyn neu’r person ifanc gael mynediad at y
gweithgaredd sy’n cyfateb â’i hunaniaeth rywedd.

  Mae angen herio ac atal rhywiaeth, homoffobia a deuffobia – gan sicrhau fod cyd

aelodau yn ymwybodol o hynny o ran darpariaeth yr Urdd a herio rhagfarn a bwlio.

  Wrth gefnogi plentyn sy’n cydymffurfio â rhywedd trans neu anneuaidd, mae’n bosibl
y bydd yn rhaid i’r Urdd ac unigolion ailfeddwl ynghylch safbwyntiau ac arferion a
dynodi pa rai sydd wedi eu derbyn fel ‘safonol’ ers amser maith. Gall hyn fod yn
heriol, ond ni ddylai unrhyw plentyn neu berson ifanc gael ei wneud i deimlo mai nhw

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Tudalen 5 o 7

Urdd Gobaith Cymru

yw’r un sy’n peri problemau.

Arfer da

  Y person ifanc sydd yn arwain ac yn ganolog a byddwn yn ei gefnogi trwy siarad,

gwrando, parchu a deall eu sefyllfa.

  Cyfrinachedd – ond gyda chaniatâd y plentyn / person ifanc bydd gwybodaeth am ei

rhywedd yn cael ei rhannu gydag eraill.

  Bod yn barod i roi cyngor a chefnogaeth a gwybod pwy neu pa gyrff arbenigol sydd

yn medru rhoi cefnogaeth.

  Cadw mewn cyswllt.

Geirfa – o wefan Stonewall Cymru

https://www.stonewallcymru.org.uk/cy/cymorth-chyngor/geirfa

Traws

Trans

Term ymbarél i ddisgrifio pobl nad yw eu rhywedd yr un peth
â'r categori rhyw y rhoddwyd nhw ynddo adeg eu geni, neu lle
mae gwrthdaro rhwng eu rhywedd a'r categori rhyw y
rhoddwyd nhw ynddo. Gall pobl draws ddefnyddio un neu fwy
o blith amrywiaeth eang o dermau i ddisgrifio eu hunain, gan
gynnwys (ymhlith termau eraill) Traws, Trawsryweddol,
Trawsrywiol, Anneuaidd, Anghydffurfiol o ran rhywedd,
Croeswisgwr, Di-rywedd, Trydydd rhywedd, Deu-rywedd, Dyn
Traws, Menyw Draws, Traws gwrywaidd, Traws benywaidd, a
Genderqueer.

Anneuaidd

Mae deuoliaeth rhywedd yn cyfeirio at y cysyniad bod pawb
yn ffitio'n syml i un o ddau gategori, sef gwrywaidd a
benywaidd. Anneuaidd yw'r term ymbarél am rywun nad yw'n
ffitio'n syml i'r ddeuoliaeth honno, rhywun sydd ddim naill ai
yn arddel hunaniaeth wrywaidd neu fenywaidd yn unig, neu
sy'n gallu arddel hunaniaeth fel y ddau.

Non-binary

Dyn
trawsryweddol

Term sy'n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio rhywun a roddwyd
mewn categori rhyw benywaidd adeg ei eni, ond sy'n arddel
hunaniaeth dyn ac yn byw fel dyn. Yn aml bydd y term yn
cael ei fyrhau i 'dyn traws', neu weithiau FTM, sef talfyriad o'r
Saesneg am 'benyw-i-wryw'.

Transgender
man

Dysfforia
rhywedd

Term sy'n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio pan fydd rhywun yn
profi anesmwythder neu drallod oherwydd bod gwrthdaro
rhwng eu hunaniaeth rhywedd a'r categori rhyw y rhoddwyd
nhw ynddo adeg eu geni. Hwn hefyd yw'r diagnosis clinigol ar
gyfer rhywun nad yw'n teimlo'n gyfforddus gyda'r categori
rhywedd y rhoddwyd nhw ynddo adeg eu geni.

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Gender
dysphoria

Tudalen 6 o 7

Urdd Gobaith Cymru

Hunaniaeth
rhywedd

Ymdeimlad mewnol rhywun o'u rhywedd nhw eu hunain,
boed hynny'n wrywaidd, yn fenywaidd neu'n rhywbeth arall
(gweler y term 'anneuaidd'), a all fod yn cyfateb, neu ddim yn
cyfateb, i'r categori rhyw y rhoddwyd nhw ynddo adeg eu
geni.

Gender
identity

Menyw
drawsryweddol

Term sy'n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio rhywun a roddwyd
mewn categori rhyw gwrywaidd adeg ei geni, ond sy'n arddel
hunaniaeth menyw ac yn byw fel menyw. Yn aml bydd y term
yn cael ei fyrhau i 'menyw draws', neu weithiau MTF, sef
talfyriad o'r Saesneg am 'gwryw-i-fenyw'.

Transgender
woman

Rhyngryw

Intersex

Term sy'n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio rhywun a allai fod â
nodweddion biolegol y ddau ryw, neu rywun nad yw eu
nodweddion biolegol yn cyd-fynd â rhagdybiaethau
cymdeithasol am yr hyn sy'n gwneud rhywun yn wrywaidd
neu'n fenywaidd. Gall pobl ryngryw arddel hunaniaeth
wrywaidd, hunaniaeth fenywaidd neu hunaniaeth
anneuaidd. Mae Stonewall yn gweithio gyda grwpiau
rhyngryw i ddarparu gwybodaeth a thystiolaeth i bartneriaid a
rhanddeiliaid am feysydd lle mae pobl ryngryw yn profi
anfantais ond, ar ôl trafod gydag aelodau o'r gymuned
ryngryw, nid yw'n cynnwys materion i bobl ryngryw fel rhan o'i
chylch gorchwyl ar hyn o bryd.

Rhywedd
amrywiol

Rhywun nad yw'n cydymffurfio ag ymddygiad a rolau mae
cymdeithas yn eu disgwyl ar sail y categori rhywedd y
rhoddwyd nhw ynddo adeg eu geni. Mae'r term yma'n cael ei
ddefnyddio'n aml yng nghyd-destun plant neu bobl ifanc.

Gender
variant

Polisi Cydraddoldeb ac Amrywiaeth
Fersiwn 6
Ebrill 2023

Tudalen 7 o 7